Architektura przymusu w
łódzkim MS2!
Dnia 17 stycznia 2014
r. księgarnia „mała litera” mieszcząca się w budynku Muzeum Sztuki na
terenie łódzkiej Manufaktury, przy ul. Ogrodowej 19 zaprosiła wszystkich
sympatyków MS2 na spotkanie z autorami publikacji Architektura przymusu: Tomaszem Ferencem, Markiem Domańskim i
Tomaszem Załuskim. Za sprawą wyjątkowej tematyki prezentacji autorzy zbiorowej
pracy dotyczącej ARCHITEKTURY PRZYMUSU przedstawili proces pracy nad projektem,
który był tak na prawdę zderzeniem
artystycznych działań z socjologicznymi badaniami naukowymi.
Badania i doświadczenia doprowadziły
ostatecznie do wydania publikacji w postaci książki. Jakie miejsca autorzy
odwiedzili pracując nad tym projektem? Były to: żłobki, przedszkola, szkoły, urzędy, szpitale, budynki na przejściach
granicznych, więzienia, szpitale psychiatryczne, pomniki itp.
Spotkanie rozpoczęło
się od relacji związanej z doświadczeniem przekraczania granicy polsko -niemieckiej
oraz wizyty w więzieniu w Łęczycy. Relacja podparta została dokumentacją fotograficzną,
dlatego też łatwiej było oswoić się z tym trudnym tematem jakim jest architektura przymusu. Czym jest więc
architektura, o której była mowa? Najkrócej rzecz ujmując: to interdyscyplinarne studia nad
rozwiązaniami architektonicznymi, mającymi służyć kontrolowaniu, porządkowaniu
ludzkich zachowań.
Autorzy publikacji
zanim przeszli szczegółowych informacji na ten temat opowiedzieli o samej
książce, która jest zbiorem różnorodnych tekstów, opisanych za pomocą doświadczeń
każdego autora z osobna. Znajdziemy w niej artykuły:
- HERMAN VAN DEN BOOM - Architecture of
Intymacy
- TOMASZ ZAŁUSKI - Futerał na ciało.
Tayloryzm i biopolityka w koncepcji architektury funkcjonalistycznej Katarzyny
Kobro i Władysława Strzemińskiego
- DAGMARA BUGAJ - Asp
- ARTUR NOWAKOWSKI - Przymus czy miłosierdzie: architektura
zakładów dla obłąkanych w XIX-wiecznej Anglii i Stanach Zjednoczonych
- TOMASZ FERENC - Szpital jako
laboratorium współczesnych projektów biopolitycznych i Centrum Zdrowia Matki
Polki
- Anna Matuchniak-Krasuska -„Za drutami”
- szkic socjologiczny o Oflagu II C Woldenberg
- MAREK DOMAŃSKI - Zakład karny w
Łęczycy
- PHILIPP LOHOFENER - Hohenschonhausen
- PIOTR CHOMCZYŃSKI - Instytucja totalna
w obiektywie. Socjologiczna analiza architektury wybranych zakładów karnych
- MAREK DOMAŃSKI, TOMASZ FERENC Granica
- MAGDALENA MELNYK - Architektura i
władza – casus franksistowskiej Hiszpanii
- KONRAD GRAINER – Pomniki z okresu
włoskich i hiszpańskich dyktatur faszystowskich
- WIKTOR SKOK - Pomnik Grunwaldzki i
pomnik-mauzoleum Hindenburga w Tannenbergu. Próba zestawienia historii obu
projektów, ideologii i mitów z nimi związanych
- KONRAD GRAJNER - Pomnik Grunwaldzki
- ALEKSANDRA SUMOROK - Zniewolenie
architektury? Przypadek Nowej Huty. Kilka spostrzeżeń
- MAREK DOMAŃSKI - EC2
- KAROLINA GRABOWSKA-GARCZYŃSKA –
Współczesna „architektura” placówek opieki dla najmłodszych dzieci i nowe
praktyki nadzoru. Casus warszawskich „małych artystów”
- WALDEMAR DYMARCZYK – Janusowe oblicze
organizacji, czyli w labiryncie metaforycznych obrazów architektury biznesu
- MAREK DOMAŃSKI - Klaster
- ADAM DZIDOWSKI - Od produktywności do
kreatywności. Ewolucja funkcji motywacyjnych przestrzeni biurowej
-
MAREK DOMAŃSKI, WERONIKA ŁODZIŃSKA-DUDA, TOMASZ FERENC -Szkoła
Zbiór tych prac stanowi
syntetyczną całość w kontekście architektury przymusu i pozwala na
interdyscyplinarne podejście do tej kwestii. Pomimo odrębnych badań,
uwzględniając różne aspekty poznawcze nasuwają się wspólne wnioski, które
pozwoliły na skoncentrowanie się nad architekturą przymusu jako całościowym tematem,
obejmującym szereg analiz.
Istotne
przy tym projekcie był m.in. udział fotografów prezentujących swój punkt
widzenia na ten temat na równi z badaczami jak i teoretykami. Wśród zebranych tekstów znajdziemy
m.in analizę koncepcji architektonicznych Kobro i Strzemińskiego jak i opisy
socjalistycznych osiedli mieszkaniowych oraz hiszpańskiej architektury doby
Franco.
Podczas spotkania
dowiadujemy się, że doświadczenia były związane z badaniem miejsc
dyscyplinowanych opresyjnie przez architekturę, czyli miejsc najczęściej użytku
publicznego typu szpitale, szkoły. Istotne dla całego zagadnienia okazała się
być koncepcja organizacji pracy, zwana
tayloryzmem, która wskazuje na to jak
np. pracownicy w fabryce samochodów mają pracować. Narzucanie pewnych
schematów, które mają pomóc w organizacji powoduje w gruncie rzeczy szereg
kłopotów społecznych. Podobnie jak nie da się uciec od tego, żeby architektura
nie odwoływała się do emocji, zawsze wzbudzała i nadal będzie przywoływać
odmienne skojarzenia i uczucia.
Warto problemowi przyjrzeć się także z
socjologiczno - medycznego punktu widzenia, jak to uczynił francuski filozof,
historyk i socjolog Paul Michel Foucault. Posłużę się tutaj fragmentem pracy na
ten temat Pani dr hab. Ewy Bińczyk z Instytutu Filozofii UMK w Toruniu:
W
swych pracach Foucault wiele uwagi poświęcił historycznym rekonstrukcjom
procesów medykalizacji społeczeństwa zachodniego począwszy od XVIII wieku.
Procesy medykalizacji wiązał on, z jednej strony, z pojawieniem się pewnych
nowych typów władzy, które nazywał władzą anatomopolityczną i biowładzą oraz, z
drugiej strony, z pojawieniem się nowych kompleksów wiedzy, które nazywał
dyskursami werydycznymi, to jest dyskursami przypisującymi sobie status
prawdziwych. Analizy podejmowane przez Michela Foucault, które pragnęłabym
przywołać, dotyczyły: historycznych sposobów kulturowego konstytuowania
fenomenu ciała oraz choroby (ze zwróceniem szczególnej uwagi na status chorób
psychicznych); procesów przemian statusu pacjenta i pozycji lekarza w
strukturze społecznej; wpływu praktyk medycznych oraz typów wiedzy sprzężonych
z tymi praktykami na inne sfery kultury (zwłaszcza sferę wyobrażeń
symbolicznych, wartości, sposobów jednostkowego doświadczania siebie). Spośród
kompleksów wiedzy powiązanych z obszarem praktyk medycznych Foucault najwięcej
uwagi poświęcił dyskursom psychologii i psychiatrii, kryminologii oraz
seksuologii.
Jak widać
interdyscyplinarne podejście do tematu architektury przymusu jest
niezbędne. Podsumowując spotkanie w Muzeum Sztuki było ciekawym zgłębieniem
wiedzy na temat niełatwy, ale zarazem ciekawy i intrygujący, do którego warto
zapewne powracać. Dyskusja wzbudziła wiele refleksji i pytań, co jest dodatkowym
potwierdzeniem, że nie da się przejść obojętnie, gdy mowa o architekturze
przymusu.
Relacja:
Angelika Leduchowska, okcydentalistyka, rok II
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz